Đến Tây Bắc là đến với những cánh đồng ruộng bậc thang đẹp như tranh vẽ với và cảnh sắc núi rừng hùng vĩ. Đến với những con người thân thương mộc mạc với những làn điều dân tộc chỉ có ở nơi đây. Tây Bắc nơi sinh sống của rất nhiều dân tộc khác nhau tất cả đã tạo nên một bực tranh muốn màu về văn hóa. Nhưng lễ hội đặc trưng chỉ có ở nơi đây sẽ giúp bạn hiểu hơn về những nét văn hóa con người Tây Bắc. Một trong những lễ hội tiêu biểu đó là lễ nhảy lửa của người Dao đỏ.
Dân tộc Dao ở Việt Nam là một dân tộc có dân số lớn trong 54 dân tộc anh em. Chính vì điều đó văn hóa người Dao có ảnh hưởng rất lớn đến văn hóa của các dân tộc khác trong vùng Tây Bắc. Ngày lễ nhảy lửa của người Dao đỏ là ngày lễ rất quan trọng của người Dao thu hút không chỉ riêng người Dao đỏ mà còn có rất nhiều du khách đến thăm.
Người Dao còn có các tên gọi khác: Đông, Trại, Dìu Miền, Kim Miền…. là một dân tộc có số dân đứng hàng thứ 9 trong số 54 dân tộc ở Việt Nam, với gần 1 triệu người. Người Dao cư trú tại các bản làng miền rừng núi trải rộng từ phía Bắc như Cao Bằng, Hà Giang, Lào Cai, Yên Bái, Lai Châu, Tuyên Quang,…đến một số tỉnh trung du như: Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hòa Bình.
Mục lục
Đôi nét về dân tộc Dao
Người Dao (ngoài ra còn có các tên gọi khác: Dìu Miền, Miền, các phân hệ như: Lù Gang, Làn Tẻn, Đại Bản, Tiểu Bản, Cốc Ngáng, Cốc Mùn, Sơn Đầu v.v) là một dân tộc có địa bàn cư trú truyền thống là phía nam Trung Quốc và lân cận ở bắc phần tiểu vùng Đông Nam Á. Tại Trung Quốc người Dao là một trong số 56 dân tộc thiểu số ở được công nhận. Với dân số là 2.637.000 người. Người Dao cũng là một dân tộc thiểu số ở Lào, Myanmar, Thái Lan.
Người Dao là một trong số 54 dân tộc tại Việt Nam, với số dân là 891.151 người năm 2019. Ở Việt Nam, người Dao tuy có dân số không đông nhưng các bản làng của họ trải rộng tại các miền rừng núi phía Bắc (Cao Bằng, Hà Giang, Lào Cai, Yên Bái, Lai Châu, Tuyên Quang,…) đến một số tỉnh trung du như: Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hòa Bình, Hà Nội và miền biển Quảng Ninh (người Dao Thanh Y).
Ngoài ra, người Dao còn chia ra thành nhiều nhóm khác nhau. Với những nét riêng về phong tục tập quán mà biểu hiện rõ rệt nhất là trên trang phục của họ như: Dao Đỏ, Dao Quần Chẹt, Dao Thanh Y, Dao Áo dài, Dao Quần Trắng,… Mặc dù, họ có nhiều nhóm người khác nhau.
Không có ngày cố định
Lễ Nhảy lửa là một nghi lễ độc đáo được bà con dân tộc Dao đỏ ở bản Huổi Sâu, xã Pa Tần, huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên lưu giữ đến tận ngày nay. Mỗi năm, đồng bào dân tộc nơi đây lựa chọn một ngày tốt trong năm để tổ chức. Và thường vào cuối năm hoặc đầu xuân năm mới cầu thần Lửa mang lại sự ấm áp. Mừng cho một vụ thu hoạch hoa màu vừa kết thúc và cầu thần linh phù hộ cho an khang thịnh vượng cũng như xua đuổi tà ma, bệnh tật.
Ngay từ sáng sớm, khi con gà rừng cất tiếng gáy đầu tiên. Những người phụ nữ trong gia đình tất bật giúp nhau diện trang phục truyền thống. Còn đàn ông có nhiệm vụ chuẩn bị đồ cúng mang đến lễ. Mâm lễ phải có đầy đủ bao gồm: Một cái đầu lợn (hoặc lợn con), bát hương, nước trắng, rượu và năm cái chén, giấy dó tượng trưng vàng bạc âm phủ, quẻ âm dương (bằng một đoạn tre bổ đôi), 2 hào bạc, gạo đã được gói trong túm vải…
Thầy cúng chính là người thực hiện nghi thức
Khi giờ tốt đến, dưới sự chủ trì của thầy cúng chính trong bộ trang phục truyền thống của dân tộc. Sẽ thực hiện các nghi thức cúng lễ trước bàn thờ tổ tiên và mâm lễ. Trong suốt quá trình này, trống, chiêng là nhạc cụ quan trọng. Không thể thiếu, tiếng nhạc được xem như cầu nối. Giúp các vị thần linh về chung vui với dân bản. Nghi lễ cúng rất quan trọng, vì thế sẽ được thực hiện nhiều lần, với nhiều nghi thức.
Trước khi buổi lễ bắt đầu, một đống củi lớn đã được đốt lên ở khoảng sân rộng; cho đến khi nghi lễ cầu may, cầu phúc của thầy cúng xong, cũng là lúc củi cháy thành đống than hồng rực đỏ. Đối tượng tham gia nhảy lửa chỉ được 8 người, có sư phụ yểm trợ thì mới được. Những người tham gia nhảy lửa phải đảm bảo điều kiện có sức khỏe bình thường, kiêng không ăn thịt chó, không ngủ với phụ nữ trong những ngày chuẩn bị nhảy lửa.
Nhảy vào lửa than bằng chân trần
Những người muốn được nhảy lửa ngồi hầu lễ phía sau thầy cúng. Sau khi thầy cúng xin quẻ âm dương được thần lửa đồng ý. Các chàng trai người Dao như được phù phép. Trong phút thăng hoa xuất thần họ nhảy bật lên bằng cả hai chân và lao vào nhảy giữa đống than hồng rừng rực. Họ nhảy bằng chân trần trên than hồng, nhưng không bị ảnh hưởng gì đến thân thể. Và họ coi đó là cánh cửa chạm đến thần linh. Cứ như vậy, người nọ nối tiếp người kia cho đến khi đống than hồng tắt lịm. Dưới những đôi chân trần đen nhẻm do than để lại.
Sau khi nghi thức nhảy lửa là đến nghi thức trình diễn các điệu múa. Đây cũng là một nghi thức rất quan trọng trong lễ nhảy lửa của người Dao đỏ. Các điệu múa thể hiện sức mạnh của tướng quân âm binh. Biểu dương tinh thần thượng võ và tái hiện lại đời sống sinh hoạt, lao động thường ngày của người dân. Nghi lễ cuối cùng là việc thầy cúng đốt tiền âm phủ biếu vàng mã để các cụ. Ông bà, tổ tiên, các vị thần thánh trở về cõi tiên. Và cầu khấn để phù hộ cho gia đình, dòng họ, dân bản mọi sự tốt lành. Bảo vệ cuộc sống được thanh bình, yên vui. Sau cùng là phần múa hát thể hiện niềm vui, niềm tin của bản làng qua nghi lễ.
Nguồn: Quankhu2.vn
